Jak organizm produkuje testosteron? Przewodnik od mózgu do jąder

Testosteron to jeden z najważniejszych hormonów w ciele mężczyzny. Odpowiada za rozwój męskich cech płciowych, libido, masę mięśniową, gęstość kości, a nawet nastrój. Choć główne źródło testosteronu to jądra, w cały proces jego produkcji zaangażowanych jest kilka kluczowych narządów - w tym mózg i przysadka mózgowa. W tym artykule dowiesz się, jak powstaje testosteron, co wpływa na jego poziom i co robić, gdy pojawi się niedobór testosteronu.

Produkcja testosteronu: jak działa oś podwzgórze–przysadka–jądra?

1. Rola mózgu w produkcji testosteronu

Proces rozpoczyna się w podwzgórzu - strukturze mózgu odpowiedzialnej za regulację hormonalną. Gdy poziom testosteronu we krwi spada, podwzgórze wydziela hormon GnRH, który pobudza przysadkę mózgową, mówiąc jej "czas działać".

2. Przysadka mózgowa i hormony LH oraz FSH

Przysadka mózgowa, choć wielkości ziarnka grochu, ma ogromne znaczenie. Wydziela dwa ważne hormony:

• LH (lutropina) - stymuluje produkcję testosteronu,

• FSH (folikulotropina) - pobudza spermatogenezę, czyli produkcję plemników.

To właśnie LH wpływa na komórki Leydiga w jądrach, odpowiedzialne za produkcję testosteronu.

3. Jak jądra produkują testosteron?

Aż 95% testosteronu powstaje w jądrach, reszta jest wytwarzana w nadnerczach. Komórki Leydiga przekształcają cholesterol w testosteron - dlatego zdrowa dieta bogata w cholesterol (np. jaja, tłuste ryby) jest kluczowa dla utrzymania prawidłowego poziomu hormonu.

Testosteron we krwi: forma aktywna i związana

Po produkcji testosteron dostaje się do krwiobiegu. Tam występuje w dwóch formach:

• wolny testosteron (2%) - biologicznie aktywny, który wpływa bezpośrednio na funkcjonowanie organizmu,

• testosteron związany z albuminą i SHBG (globulina wiążąca hormony płciowe) (98%) - mniej dostępny dla tkanek.

Albumina wiąże testosteron luźno, przez co hormon może się od niej łatwo uwolnić i trafić do tkanek docelowych, natomiast SHBG trzyma testosteron w żelaznym uścisku, uniemożliwiajac jego wykorzystanie przez organizm.

Cały ten proces można sobie łatwo zobrazować:

• Wolny testosteron to pieszy, który swobodnie porusza się tam, gdzie jest potrzebny.

• Testosteron związany z albuminą to pasażer autobusu z wieloma przystankami, przez co może wysiąść w każdej chwili i dotrzeć do celu.

• Natomiast testosteron związany z SHBG to pasażer uwięziony w autobusie - nie może wysiąść i dotrzeć do celu.

Z wiekiem rośnie poziom SHBG, przez co jest mniej dostępnego wolnego testosteronu. To tak, jakbyśmy z biegiem lat coraz częściej podróżowali autobusem - jest to jeden z powodów, dla których poziom testosteronu spada z wiekiem.

co oznacza mniej dostępnego wolnego testosteronu – jeden z powodów, dla których poziom testosteronu spada z wiekiem.

Kiedy poziom testosteronu osiągnie odpowiedni pułap, podwzgórze i przysadka otrzymują sygnał "stop", aby zahamować dalszą produkcję. To tzw. mechanizm sprzężenia zwrotnego, który zapobiega nadprodukcji hormonów.

Co się dzieje z testosteronem w organizmie?

Wolny testosteron może:

• działać bezpośrednio na receptory komórek,

• przekształcić się w DHT (dihydrotestosteron) - silniejszą postać hormonu, odpowiedzialną głównie za rozwój cech męskich,

• zmienić się w estradiol (estrogen) dzięki działaniu enzymu aromatazy.

Po wykonaniu swojej misji, testosteron jest rozkładany w wątrobie i usuwany przez nerki.

Czy spadek testosteronu z wiekiem jest normalny?

Tak, u mężczyzn po 40. roku życia obserwuje się naturalny spadek testosteronu, średnio o 1–2% rocznie. To zjawisko fizjologiczne, które nie zawsze wymaga leczenia. Jednak jeśli pojawią się objawy niedoboru, stają się one uciążliwe i wpływają znacząco na jakość życia, warto rozważyć terapię testosteronem.

Podsumowanie

Produkcja testosteronu to skomplikowany, precyzyjny proces zależny od wielu czynników: pracy mózgu, przysadki, jąder oraz diety i stylu życia. Niedobór testosteronu u mężczyzn może prowadzić do pogorszenia jakości życia - dlatego warto obserwować objawy i reagować na zmiany.

Zadbaj o swój poziom testosteronu - zrób pierwszy krok już dziś na www.t-clinic.pl.

Źródła:

1. Nieschlag E, Behre HM, Nieschlag S. Testosterone: Action, Deficiency, Substitution. Cambridge University Press; 2012.

2. Bassil N, Alkaade S, Morley JE. The benefits and risks of testosterone replacement therapy: a review. Ther Clin Risk Manag. 2009;5(3):427-448.

3. Bhasin S et al. Testosterone Therapy in Men with Hypogonadism: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2018;103(5):1715–1744.

4. Handelsman DJ. Testosterone and male reproductive health. Asian J Androl. 2019;21(6):556–559.

5. Veldhuis JD, et al. Testosterone secretion in healthy men: information obtained by deconvolution analysis. J Clin Endocrinol Metab. 1992;74(4):954-961.